අද්‍යතන ජනමාධ්‍ය පරිණාමය අනුව ප්රධාන ප‍්‍රවර්ග ති‍්‍රත්වයක් යටතේ ජනමාධ්‍ය විශ්ලේෂණය කළ හැකිය. එනම් මුද්‍රිත, විද්‍යුත් සහ අංකිත හෙවත් ඩිජිටල් වශයෙනි. මෙම එක් එක් ජනමාධ්‍ය ප‍්‍රවර්ග ඒවාට අදාළ තාක්ෂණික විභවතා, සංදේශ සංසරණ මාධ්‍යය, වෘත්තිමය විශේෂතා සහ ඓතිහාසික විකාශනය වැනි කරුණු ගණනාවක් මත පදනම්ව ගොඩනැගී තිබේ. ප්‍රථම විද්‍යුත් මාධ්‍යය ලෙස බිහිවූ ගුවන්විදුලිය ඉන් පසුව ග්‍රහකගත වූ සියලු ජනමාධ්‍ය අභිබවා අද්‍යතනයේදී ද ප්‍රමුඛතම සන්නිවේදන භාවිතයක් ලෙස සිය පුමුඛස්ථානය තහවුරු කරගෙන ඇත. ගුවන්විදුලි මාධ්‍ය ප්රවෘත්ති එහිදී ග්‍රාහකයින්ට වැඩිම බලපෑමක් ඇතිකරන වැඩසටහන් ප්‍රවර්ගය බව සඳහන් කළ හැකිය. එහි ප්රධාන ක්‍රියාවලිය වන ප්රවෘත්ති සංස්කරණය හා ඊට සම්බන්ධ අනෙකුත් කාර්යයන් මෙසේ සාකච්ඡාවට බඳුන්කළ හැකිවේ.
සංස්කරණයට ලක්කිරීම සඳහා ප්රවෘත්තිමය අන්තර්ගතය සහිත තොරතුරු සංස්කාරකවරයෙකුට ලැබෙන්නේ ප්රවෘත්ති වාර්තාකරණය මඟිනි. වාර්තාකරුවෙකු විසින් ප‍්‍රවෘත්තියකට අදාළ තොරතුරු සංස්කාරකවරයෙකු වෙත ලබාදෙන විට එම තොරතුරු නිවැරදි බවට තහවුරු කර ඇතැයි යන වගකීම වාර්තාකරු විසින් දැරීම වාර්තාකරණ වෘත්තියේ මූලික මූලධර්මයකි. ඒ අනුව ඕනෑම සංස්කාරකවරයෙකු යම් පුවතක් වාර්තාකරුවෙකු වෙතින් භාරගන්නේ එහි අන්තර්ගතය සාවද්‍ය නොවන කරුණුවලින් සමන්විත බවට වන පූර්ව තක්සේරුව සහිතවය. එම ප්රවෘත්තිමය අන්තර්ගතය වඩාත් නිවැරදි බවට සහ මතභේදාත්මක කරුණුවලින් වියුක්ත බවට පාර්ශ්ව කිහිපයක් වෙතින් ලබාගන්නා තහවුරුව වාර්තාකරුවෙකු සිය වාර්තාකරණ කාර්යභාරයේ පදනම ලෙස සැලකිය යුතුය. මෙම තත්ත්ව අනුව වාර්තාකරුවෙකු සංස්කාරකවරයෙකුට ලබාදෙන පුවත පූර්ණ සහ අවසානාත්මක වාර්තාවක් වශයෙන් සලකන බව සඳහන් කළ යුතුය.
යුනෙස්කෝ සන්නිවේදන විශේෂඥ පෝල් ඩී. මැසෙනියර් (Paul De Maeseneer) ඔහුගේ Here’s the news : a radio news manual (1982) කෘතියෙන් ගුවන්විදුලි මාධ්‍යය සඳහා සංස්කරණයේදී අවධානය යොමුකළ යුතු මූලික කරුණු 5 ක් පිළිබඳ සඳහන් කරයි. එනම්,
1. එය කථනයෙන් ඉදිරිපත් කරයි.
2. එය ක්ෂණිකව ඉදිරිපත් කරයි.
3. පුද්ගලයෙකුගෙන් තවත් පුද්ගලයෙකුට ඉදිරිපත් කරයි.
4. සවන්දිය හැක්කේ වරක් පමණි.
5. එය ශබ්ද ස්වරූපයක් පමණි.
ඒ අනුව ගුවන්විදුලි මාධ්‍ය සඳහා ප්රවෘත්ති සංස්කරණයේදී ඉහත කරුණු අනුගමනය කළ යුතුය. විශේෂයෙන්ම ගුවන්විදුලි ප්රවෘත්ති සංස්කාරකවරයෙකු මෙම මූලධර්ම මත පිහිටා ප්රවෘත්ති සංස්කරණය කිරීම ගුවන්විදුලි මාධ්‍යයේ අපේක්ෂිත අරමුණු සාධනය කර ගැනීමේදී අත්‍යවශ්‍ය වෙයි. එසේම ඉහත කෘතියේම අන්තර්ගත වන ABC=C (Accuracy + Balance + Clarity = Credibility) න්‍යාය තුළ ද ප්රවෘත්ති සංස්කරණයක පැවතිය යුතු නිරවුල් හා පැහැදිලි බව අවධාරණය කරන අතර KISS (Keep It Short and Simple) න්‍යාය අනුව ප‍්‍රවෘත්තියක් සංස්කරණය කිරීමේදී කෙටියෙන් සහ සරලව ඉදිරිපත් කළ යුතු බව දක්වයි. තව ද ප්රවෘත්ති සංස්කරණ ආකෘතියක් වශයෙන් අධිභාවිතයට ලක්වන යටිකුරු පිරමීඩ ආකෘතිය අනුව ප‍්‍රවෘත්තියේ අන්තර්ගතය වැදගත්කම අනුව පෙළගැස්වීමට කටයුතු කිරීම ද වැදගත්ය. තව ද ප්රවෘත්ති පිටපත සමඟ හඬපට ගැළපෙන පරිදි යෙදීම ද සංස්කරණ කාර්යභාරයට අයත් වෙයි. මෙම මූලික න්‍යායන් ඇතුළු කටයුතු පිළිබඳව සැලකිලිමත් වෙමින් ප්රවෘත්ති ප්‍රකාශයක් සංස්කරණයේදී අත්විඳීමට සිදුවන ප්‍රායෝගික තත්ත්ව සම්බන්ධයෙන් ද අවධානය යොමු කළ යුතුය.
ලැබෙන කාලය අනුව තීරණ ගැනීම ගුවන්විදුලි සංස්කාරකවරයෙකු පමණක්ම අත්විඳින අතිසුවිශේෂී සහ වැදගත් මෙන්ම වගකීම් සහගත තත්ත්වයක් වන බව ද මෙහිදී අවධාරණය කළ යුතුය. නිදසුනක් ලෙස ජනාධිපතිවරයා හෝ අගමැතිවරයා සම්බන්ධ විශේෂ පුවතක් වුව ද සංස්කාරකවරයා අතට පත්වන්නේ ප්රවෘත්ති විකාශයක් ආරම්භ වීමට විනාඩි 30 කට පමණ පෙර නම් ඊට අදාළ සිරස්තලය ඇතුළත් කර ප‍්‍රවෘත්තියෙන් වාක්‍ය කිහිපයක් පමණක් ආසන්නම ප්රවෘත්ති විකාශයට ඇතුළත් කිරීම සිදුවෙයි. පසුව, එනම් ඊළඟ ප්රවෘත්ති විකාශයේදී එම සම්පූර්ණ ප‍්‍රවෘත්තිය ඇතුළත් කරනු ලබයි.
ප්රවෘත්ති විභවය (News Potential) සහ ප්රවෘත්ති පරිමාව (News Volume) ද ප්රවෘත්ති ප්‍රකාශයක් සඳහා බලපාන තවත් වැදගත් සාධක ද්විත්වයක් ලෙස පෙන්වා දිය හැකිය. නිදසුනක් ලෙස ශ්රී ලංකා ගුවන්විදුලි සංස්ථාවේ විකාශය වන දෛනික ප්රධාන ප්රවෘත්ති ප්‍රකාශ හතර (පෙ.ව. 6.00, ප.ව. 12.45, ප.ව. 6.00 සහ ප.ව. 9.00) අතරින් දවසේ වැඩිම පුවත් විභවයක් හා වැඩිම ප්රවෘත්ති පරිමාවක් සහිත ප්රවෘත්ති ප්රකාශය වන්නේ පස්වරු 6.00 ප්රවෘත්ති විකාශයයි. එහි සංස්කාරකවරයා විසින් සකස් කළ යුතු පැයෙන් පැය පුවත් ප්‍රකාශ (News in Brief) 4 ක් ද ඇතුළත් වන අතර දවස පුරා පැවති සියලු මාධ්‍ය සාකච්ඡා පිළිබඳ ප්රවෘත්ති ද ඊට අදාළව ලැබේ. ඒ අනුව ප්රවෘත්ති වාර්තා විශාල සංඛ්‍යාවක් ලැබෙන බැවින් ප්රවෘත්ති විකාශය සංක්ෂිප්තව ඉදිරිපත් කිරීම සඳහා අත්‍යවශ්‍ය තොරතුරු පමණක් ඇතුළත් කරමින් ප්රවෘත්ති ප්රකාශය සංස්කරණය කිරීම වැදගත් වේ.
ප්රවෘත්ති සංස්කරණ කාර්යයේදී වැදගත් වන තවත් මූලික සිද්ධාන්තයක් වන්නේ කර්තෘ මණ්ඩල ස්වාධීනතාවයි (Editorial Independence). එනම් ප‍්‍රවෘත්තියක් සංස්කරණය කිරීමේදී ඒ සම්බන්ධයෙන් තීරණ ගැනීමට පූර්ණ ස්වාධීනත්වයක් සංස්කාරකවරයා සතුවෙයි. ආයතනික හිමිකාරිත්වයේ ස්වභාවය වැනි ඊට බලපාන ප‍්‍රායෝගිකව තත්ත්ව පැවතිය ද එම මූලධර්මය ප්රවෘත්ති සංස්කරණ ක‍්‍රියාවලියේ මූලික හරයක් ලෙස පිළිගෙන ඇත. යුනෙස්කෝ ඇතුළු ජාත්‍යන්තර සංවිධාන ගණනාවක් මෙන්ම ශ්රී ලංකාවේ 2010 වසරේ පැවති “ජාතික ජනමාධ්‍ය සමුළුව” හා 2016 වසරේ දී ජනතාවට වගකියන මාධ්‍ය කර්මාන්තයක් උදෙසා මැයෙන් එළිදැක්වුණු “ශ්රී ලංකාවේ ජනමාධ්‍ය ක්ෂේත‍්‍රය හා වෘත්තිය නගාසිටුවීමට සැලැස්මක්” නමැති වාර්තාව තුළින් ද කර්තෘ මණ්ඩල ස්වාධීනත්වය ජනමාධ්‍ය ක්ෂේත‍්‍රයේ උසස් වෘත්තිකභාවයක් ආරක්ෂා කිරීමේ අරමුණින් පුළුල් ලෙස සාකච්ඡාවට බඳුන්විය.
ඒ අනුව මෙම මූලධර්මය මත පදනම් වූ වෘත්තියභාවය පදනම්කර ගත් නෛසර්ගික හර පද්ධති සංස්කරණ ක‍්‍රියාවලියට අයත්වෙයි. ඒ ඔස්සේ ප්රවෘත්තිමය අන්තර්ගතයන් සම්බන්ධයෙන් ස්වාධීන තීරණ ගැනීමේ හැකියාවක් සංස්කාරකවරයාට සහතික කර ඇත. කාලය, කාලීනත්වය හා ප්රවෘත්ති ප‍්‍රකාශයේ සමබරතාව ඇතුළු සාධක ගණනාවක් මත පදනම්ව මෙම ස්වාධීනත්වය වෘත්තිමය රාමුව තුළ අත්විඳීමට සංස්කාරකවරයාට හැකිය. එක් එක් ජනමාධ්‍ය ප‍්‍රවර්ගයට සාපේක්ෂව මෙම සාධක පිළිබඳ අවධානය යොමු කිරීමේ සුවිශේෂතා පැවතිය හැකි නමුත් පොදුවේ සෑම ප්රවෘත්ති සංස්කරණ ක්රියාවලියක් තුළම කර්තෘ මණ්ඩල ස්වාධීනතාව ප‍්‍රමුඛත්වයේ ලා සලකන බව පෙන්වා දිය හැකිය. උපදෙස් සංස්කාරකවරයාට ලබාදීමට හැකි නමුත් ප‍්‍රවෘත්තිය සම්බන්ධයෙන් අවසානාත්මක තීරණය ගැනීමේ පූර්ණ අයිතිය සංස්කාරකවරයා සතුවෙයි. එය සංස්කාරකවරයාට පමණක් හිමිවන තත්ත්වයකි. ප්රවෘත්ති ප‍්‍රකාශයක ගුණාත්මකභාවය ආරක්ෂා වීම සඳහා මෙය විශේෂයෙන්ම වැදගත් වන බව ද සඳහන් කළ යුතුය.
ඒ අනුව සැලකීමේදී වඩාත් සාර්ථක ගුවන්විදුලි ප්රවෘත්ති සංස්කරණ ක්රියාවලියක් සඳහා ඉහත මූලධර්ම මත පිහිටා කටයුතු කිරීම වැදගත් බව අවසාන වශයෙන් සඳහන් කළ යුතුය.
ආශ්‍රිත ලිපි
ආපදා වාර්තාකරණයේ මූලධර්ම
ජනමාධ්‍ය සහ ප්‍රකාශන නිදහස සඳහා බලපාන නීති පිළිබඳ විමසුමක්
අපේ රටේ මුල් නැති ජනමාධ්‍යවේදීන් පිළිබඳ අර්බුදය
දේශපාලන අරමුණු වෙනුවෙන් ජාතික රූපවාහිනියේ “ඇඟිලි සලකුණ” යොදාගැනීම (මිලේනියම් සිටි සිදුවීම) – ජනමාධ්‍ය කළමනාකරණය ලිපි
“සන්නාමික ඕපාදූප” හෙවත් හිරු ගොසිප් (ජනමාධ්‍ය කළමනාකරණය ලිපි)
දිලිත් ජයවීරගේ කර්තෘ මණ්ඩල නිදහස
මෙම ලිපිය පිළිබඳ ඔබගේ අදහස් පහතින් සටහන් කරන්න.
ඔබ මෙහි පළකරන අදහස් මම ඉතා අගය කොට සලකමි.
මාගේ නවතම ලිපි පිළිබඳ දැන ගැනීමට මාගේ Facebook පිටුවට Like කරන්න.
4,658 total views, 1 views today
මෙම දැනුම තවදුරටත් ව්‍යාප්ත කිරීමට දායක වූවාට ස්තූතියි.