ජනමාධ්‍ය මඟින් ප්රවෘත්ති ඉදිරිපත් කිරීමේදී ප්රවෘත්තිය කෙරෙහි වැඩි ග්‍රාහක අවධානයක් ලබාගැනීමට ප්රවෘත්ති සංවර්ධන ක්රියාවලිය අතිශය වැදගත් වේ. විශේෂයෙන්ම යම් මූලාශ්‍රයකින් ලද ප්රවෘත්තියක් එහි මූලික ස්වරූපයෙන්ම ඉදිරිපත් කිරීමෙන් ඔබ්බට ගොස් එය වඩාත් පරිපූර්ණ ප්රවෘත්තියක් ලෙස ඉදිරිපත් කිරීමට ප්රවෘත්ති සංවර්ධන මූලධර්ම භාවිත කළ හැකිය. මෙම ලිපිය ඒ පිළිබඳවයි.
මෙහිදී මූලික වශයෙන් ප්රවෘත්ති සංවර්ධන ක්රියාවලිය සඳහා බලපාන සාධක කිහිපයක් සම්බන්ධයෙන් අවධානය යොමුකළ හැකිය.
1. ජනමාධ්‍ය හිමිකාරිත්වයේ ස්වභාවය
ප්රවෘත්තියක් සංවර්ධනය කිරීමේදී ඊට බලපාන ප්‍රධාන සාධකයක් ලෙස ජනමාධ්‍ය හිමිකාරිත්වය පෙන්වාදිය හැකිය. ජනමාධ්‍ය හිමිකාරිත්වය මූලික වශයෙන් පෞද්ගලික හිමිකාරිත්වය හෝ රාජ්‍ය හිමිකාරිත්වය වශයෙන් වර්ග කළ හැකිය. එහිදී පෞද්ගලික හිමිකාරිත්වය සහිත මාධ්‍ය ක‍්‍රියාත්මක වන අරමුණුවලට වඩා වෙනස් අරමුණුවලින් රාජ්‍ය හිමිකාරිත්වය සහිත මාධ්‍ය ක‍්‍රියාත්මක වේ. පෞද්ගලික මාධ්‍ය ආයතන සැලකීමේදී එහි හිමිකාරිත්වයේ ආර්ථික හා දේශපාලන අරමුණු සාධනය කර ගැනීම වෙනුවෙන් එකී මාධ්‍ය ක්රියාවලිය භාවිත කරන අතර රාජ්‍ය මාධ්‍ය ක්රියාවලිය තුළදී අධ්‍යයනය කළ හැකි තත්ත්වය වන්නේ ආර්ථික අරමුණුවලට වඩා බලයේ සිටින ආණ්ඩුවේ මතවාදය ජනතාව අතරට ගෙන යාම සඳහා එම මාධ්‍ය කටයුතු කිරීමයි. මෙසේ හිමිකාරිත්වයේ ස්වරූපයට සාපේක්ෂව එකිනෙකට වෙනස් අරමුණු සාධනය කර ගැනීම සඳහා ප්රවෘත්ති සංවර්ධන ක්රියාවලිය යොදාගනු ලැබේ.
2. සිදුවීම්වල කාලීන ස්වභාවය සහ වැදගත්කම
යම් ප්රවෘත්තියක් සංවර්ධනය කිරීමේදී එහි පවත්නා කාලීන ස්වභාවය සහ වැදගත්කම ප්රවෘත්ති සංවර්ධන ක්රියාවලිය සඳහා ආකෘතිමය වශයෙන් බලපෑම් ඇති කරනු ලබයි. එනම් ප්රවෘත්ති සංවර්ධන ක්රියාවලියේ අන්තර්ගතය තීරණය කිරීම සඳහා මෙන්ම අදාළ ප්රවෘත්තිය සංවර්ධනය කිරීමේ දිශානතිය පිළිබඳ මනාව අවබෝධ කර ගැනීමට මෙම කාලීන ස්වභාවය සහ වැදගත්කම හේතුවන අතර ඒ සම්බන්ධයෙන් පවත්නා ගැඹුරු අවබෝධය ප්රවෘත්ති සංවර්ධන ක්රියාවලියේ සාර්ථකත්වය සඳහා හේතුවේ.
3. ප්රවෘත්ති පෙළගැස්මේ ස්වභාවය
යම් විද්‍යුත් මාධ්‍ය ප්රවෘත්ති ප‍්‍රකාශයක පුවත් පෙළගැස්මේ ස්වභාවය එනම් ප්රවෘත්ති ප‍්‍රකාශය තුළ ප්රවෘත්ති ස්ථානගත කිරීමේ අරමුණු සහ අවශ්‍යතා අනුව ප්රවෘත්ති සංවර්ධනය කිරීම ද සිදුවේ. විශේෂයෙන්ම එක් සිදුවීමකට අදාළ ප්රවෘත්ති කිහිපයක් ඉදිරිපත් කිරීමේදී එම සිදුවීම විවිධ දිශානති ඔස්සේ ග‍්‍රාහකගත කිරීම සඳහා ප්රවෘත්ති සංවර්ධන ක්රියාවලිය භාවිත කිරීමේ සුවිශේෂතා හඳුනාගත හැකි බැවින් ප්රවෘත්ති පෙළගැස්මේ ස්වභාවය පිළිබඳ අවබෝධයක් පැවතීම ද ප්රවෘත්ති සංවර්ධන ක‍්‍රියාවලියට අතිශය වැදගත් වන බව සඳහන් කළ හැකිය.
4. ප්රවෘත්ති ප‍්‍රකාශයක අන්තර්ගතයේ සමස්තය සහ අරමුණ
ප්රවෘත්ති ප‍්‍රකාශයක සමස්ත අන්තර්ගතය සහ එහි අරමුණ ද ප්රවෘත්ති සංවර්ධන ක‍්‍රියාවලියට බලපෑමක් ඇති කරනු ලබයි. නිදසුනක් ලෙස දක්වන්නේ නම් රාජ්‍ය හිමිකාරිත්වය සහිත යම් විද්‍යුත් මාධ්‍ය නාලිකාවක ප්රවෘත්ති ප‍්‍රකාශයක මූලික අරමුණ රජයේ ආර්ථික හා සංවර්ධන ක්රියාවලිය ජනතාව අතරට ගෙන යාම නම් ඒ සඳහා ප්රවෘත්ති සංවර්ධන ක්රියාවලිය යොදාගනු ලැබේ. ඒ අනුව එකී මූලික අරමුණ මත පදනම්ව ප්රවෘත්ති සංවර්ධනය කිරීම සිදුකරනු ලබන අතර එමඟින් රජයේ ආර්ථික හා සංවර්ධන ක්රියාවලිය පිළිබඳ පුළුල් විග‍්‍රහයක් සහ අවබෝධයක් ඇති කිරීමට උත්සාහ දරනු ලැබේ. මීට සාපේක්ෂව පුද්ගලික හිමිකාරිත්වය සහිත මාධ්‍යවල ප්රවෘත්ති ප්‍රකාශවල අන්තර්ගතයේ සමස්තය සහ අරමුණු අනුව ද ප්රවෘත්ති සංවර්ධනය කිරීම සිදුවේ.
ප්රවෘත්ති සංවර්ධන ක්රියාවලියේ අංග
ප්රවෘත්ති සංවර්ධන ක්රියාවලිය මූලික වශයෙන් අංග කිහිපයකින් සමන්විත වේ.
1. පුවතේ ඉතිහාසය
මෙහිදී අදාළ පුවත ප‍්‍රථමයෙන්ම වාර්තාවීම, ඊට බලපෑ සාධක මෙන්ම එහි මූලික ස්වරූපය පිළිබඳ විස්තර ඇතුළත් වේ.
නිද : ශ්රී ලංකාව තුළ දෙවැනි කොරෝනා රැල්ලේ ආරම්භය
2. පුවතට අදාළ වත්මන් තත්ත්වය
යම් කිසි ප‍්‍රවෘත්තියක වත්මන් ස්වරූපය හෙවත් එහි කාලීන තත්ත්වය සම්බන්ධයෙන් මෙහිදී අවධානය යොමු කෙරේ. ප්රවෘත්ති වාර්තාකරුවන් වෙතින් ලැබෙන බොහෝ ප්රවෘත්ති අයත් වන්නේ මෙම ස්වරූපයටයි. එහෙත් ප්රවෘත්තියක් වඩාත් සාර්ථකව ග‍්‍රාහකයින් අතරට ගෙනයාම සඳහා පුවතක මෙම කාලීන තොරතුරු පමණක් ඇතුළත් වීම ප‍්‍රමාණවත් නොවන බැවින් ප්රවෘත්ති සංවර්ධන ක්රියාවලිය ඔස්සේ එම අන්තර්ගතය තවදුරටත් පෝෂණය කළ යුතුය.
නිද : අලුතින් වාර්තා වන කොරෝනා ආසාදිතයින් සංඛ්‍යාව සහ මරණ සංඛ්‍යාව
3. පුවතට අදාළ විවිධ දිශානතීන්
යම් කිසි පුවතකට අදාළ විවිධ මානයන් පිළිබඳ මෙහිදී අවධානය යොමු කෙරේ. එනම් යම් සිදුවීමකට හෝ තොරතුරකට අදාළ විවිධ පාර්ශ්වවල අදහස් මෙහිදී සැලකිල්ලට බඳුන්කළ හැකිය.
නිද : දෙවැනි කොරෝනා රැල්ලේ ව්‍යාප්තිය පිළිබඳ වෛද්‍ය සංගම්වල අදහස්, සෞඛ්‍ය බලධාරීන්ගේ අදහස්, කොරෝනා වසංගතය හේතුවෙන් බිඳවැටුණු ව්‍යාපාරවලට සම්බන්ධ පුද්ගලයින්ගේ අදහස්
ප්රවෘත්ති සංවර්ධන ආකෘතිය
ප්රවෘත්ති සංවර්ධන ක්රියාවලිය වඩාත් හොඳින් පැහැදිලි කිරීම සඳහා ආකෘතියක් භාවිත කළ හැකිය. එය ප්රවෘත්ති සංවර්ධනය පිළිබඳ පෑතැටි ආකෘතිය (Hourglass Model for News Developing) ලෙස නම්කරනු ලැබේ. එනම් ප්රවෘත්ති රචනා ආකෘතියක් වන පෑතැටි ආකෘතිය ප්රවෘත්ති සංවර්ධන ක‍්‍රියාවලියට අදාළව සංවර්ධනය කරමින් මෙහිදී ඉදිරිපත් කර ඇත.
මෙම ආකෘතිය මූලික අදියර ත‍්‍රිත්වයකින් සමන්විත වේ. එනම්, ආරම්භක, සංවර්ධන/මධ්‍ය සහ අවසන් අදියර වශයෙනි.
ආරම්භක අදියරේදී පුවතකට අදාළ වත්මන් තත්ත්වය හෙවත් කාලීන තොරතුරු ඉදිරිපත් කරනු ලැබේ. එනම් ග‍්‍රාහකයින් වඩාත් අවධානය යොමුකරනු ලබන්නේ මෙම තොරතුරු සඳහාය. ශ්රී ලංකාවේ දෙවැනි කොරෝනා රැල්ලේ ව්‍යාප්තිය පිළිබඳ පුවතම මෙම ආකෘතිය විග‍්‍රහ කිරීමට යොදාගනු ලැබුවහොත් පුවතට අදාළ දිනයේ කොරෝනා ආසාදිතයින් වාර්තා වීම හා එහි නවතම තත්ත්වය පිළිබඳ තොරතුරු ප්රවෘත්තිය ආරම්භයේදීම ඉදිරිපත් කරනු ලැබේ. අනතුරුව ක‍්‍රමයෙන් පුවතට අදාළ පෙර තොරතුරු ආදිය පෙළගස්මින් එහි ආරම්භය ආදි වූ තොරතුරු ඉදිරිපත් කරනු ලැබේ. ඉන්පසු පුවතට අදාළ විවිධ දිශානතීන් / විවිධ පාර්ශ්වල අදහස් ආදිය ඇතුළත් කරමින් ප්රවෘත්තිය වැඩිදුරටත් ක‍්‍රමයෙන් සංවර්ධනය කරමින් එය යළිත් කාලීන තත්ත්වය සමඟ සම්බන්ධ කරමින් අවසන් කළ හැකිය. තොරතුරු සන්සන්දනය කර ඉදිරිපත් කිරීමට ප්‍රස්ථාර හා ග්‍රැෆික් වැනි දෑ මෙහිදී භාවිත කිරීම ද ප්‍රවෘත්තියේ ආකර්ෂණීයභාවය සහ ග්‍රාහක අවධානය ඉහළ නැංවීමට හේතුවේ.
සමාලෝචනය
මේ අනුව සැලකීමේදී ග‍්‍රහක ආකාර්ෂණය වඩාත් ඉහළ නංවමින් ප්රවෘත්ති ප‍්‍රකාශයක ගුණාත්මකභාවය ඉහළ නැංවීම සඳහා ප්රවෘත්ති සංවර්ධන ක්රියාවලිය ඔස්සේ අතිශය වැදගත් භූමිකාවක් ඉටුවන බව සඳහන් කළ හැකිය. ඉදිරිපත් කරන සෑම ප්රවෘත්තියක් පිළිබඳවම තොරතුරු සමුදායක් (Data base) මාධ්‍ය ආයතනයක් තුළ විධිමත්ව නඩත්තු කිරීම ප්රවෘත්ති සංවර්ධන ක්රියාවලිය සඳහා ඉතා වැදගත් වන බව ද පැවසිය යුතුය. මක්නිසාද යත් එවිට සෑම පුවතකම ඉතිහාසය මෙන්ම එහි විවිධ අදියරයන් පිළිබඳව ඉතා කඩිනමින් තොරතුරු ලබාගැනීමට එම දත්ත සමුදාය වැදගත් වන බැවිනි. ඒ අනුව මෙම සියලු කරුණු පිළිබඳ සැලකිලිමත් වෙමින් වඩාත් සාර්ථකව සංවර්ධනය කළ ප්රවෘත්ති ග‍්‍රාහකයින්ට ඉදිරිපත් කළ හැකිය.
මේ පිළිබඳ තවදුරටත් ඔබට පැනනගින ගැටලූ පවතී නම් මෙහි ප‍්‍රතිචාර (Comments) හෝ මාගේ ෆේස්බුක් පිටුව ඔස්සේ මා වෙත යොමුකළ හැකිය. ඒවා සඳහා පිළිතුරු සැපයීමට මම සූදානමින් සිටිමි.
(Graphic: People vector created by pch.vector – www.freepik.com)
ආශ්‍රිත ලිපි
ප්රවෘත්ති වෙබ්අඩවියක් සංවර්ධනය සඳහා ව්‍යාපෘති යෝජනාවක්
ගුවන්විදුලි ප්රවෘත්ති සංස්කරණයේ මූලධර්ම, කාර්යභාරය සහ වගකීම්
ආපදා වාර්තාකරණයේ මූලධර්ම
ජනමාධ්‍ය සහ ප්‍රකාශන නිදහස සඳහා බලපාන නීති පිළිබඳ විමසුමක්
2,652 total views, 1 views today
